Als het einde plotseling nadert

Als het einde plotseling nadert van een cliënt in een verpleeghuis wordt uiteraard direct de eerste contactpersoon gebeld. Nu is natuurlijk elke situatie en elke familieband anders en hierdoor is elk ‘naderend einde’ ook een andere.

Ik vind het belangrijk om informatie niet onder stoelen of banken te verwoorden maar wel met enige tact. Hoewel de band met enkele familieleden van cliënten goed mag heten, is het toch de arts die het telefoontje naar de familie zal maken om de zorgelijke situatie te bespreken.

Niet om de hete brei heen draaien, de juiste woorden kiezen, de ernst van de situatie in kunnen schatten en een eerlijk tijdspad benoemen. Dat is niet voor iedereen weggelegd. Natuurlijk is iedereen anders en dat geldt zeker ook voor artsen. In het bijzonder voor huisartsen in opleiding, de HAIO. Wij hebben in ons verpleeghuis altijd wel een HAIO voor zijn of haar stage Voor hen is het vaak de eerste keer als ze familie moeten bellen als het einde plotseling nadert van hun partner, vader of moeder. Dat zijn simpelweg lastige telefoontjes om te maken.

Drukke agenda’s

Soms vergeten wij, als zorgverleners in een verpleeghuis, nog wel eens dat de wereld ook buiten het verpleeghuis verder draait zonder ons. Als de arts naar het zojuist besproken telefoontje terug komt en aangeeft dat familie wel komt maar niet eerder dan na het avondeten, dan moeten we daar niet vreemd van opkijken. Iedereen zit met werk of andere drukke en urgente bezigheden. De wereld loopt over van en met volle agenda’s. Elke onverwachte gebeurtenis zoals een plotseling naderend einde kan dan erg slecht direct in de agenda’s ingepast worden.

Wanneer een cliënt veel klachten heeft of wanneer klachten toenemen, kan de wens bestaan voor palliatieve sedatie. De arts en de cliënt samen nemen de beslissing om wel of geen palliatieve sedatie toe te passen. Het starten van palliatieve sedatie is een ingrijpende beslissing. Daarom overlegt hij dit van tevoren met de cliënt, zijn naasten en verzorgenden.

Het doel van palliatieve sedatie is het verlichten van onbehandelbaar lijden van de cliënt door het bewustzijn te verlagen. Palliatieve sedatie wordt toegepast wanneer het overlijden van de cliënt binnen twee weken wordt verwacht. De cliënt kan in de laatste levensfase klachten krijgen met bijvoorbeeld de ademhaling, vermoeidheid, verwardheid, angst of depressie. Samen met de arts kan er besloten worden tot palliatieve sedatie. Het bewustzijn van de cliënt wordt verlaagd met behulp van medicatie, zodat hij de klachten niet bewust meemaakt.

Kunt u nog even wachten?

Het primaire doel van de arts naar familie is dan ook om aan te geven dat de betreffende cliënt na de start van de palliatieve sedatie het bewustzijn snel kan verliezen. Veel mensen begrijpen deze vorm van informatie. Bij anderen is dat soms wat lastiger. Die bellen na het telefoontje van de arts nog maar even naar de afdeling. ‘Hoe is de situatie broeder? Als we om 20.00 uur komen, is ze er dan nog? Kun je niet even wachten met die sedatie tot wij er zijn? De wereld draait inderdaad door, ook buiten het verpleeghuis. Het werk is niet altijd direct en zonder slag of stoot neer te leggen bij een naderend overlijden van een partner, vader of moeder. ‘Kunt u nog even wachten met de sedatie tot na mijn vergadering?’

De strekking van de antwoorden zijn meestal dan vrij direct: ‘als u uw partner, vader of moeder nog wil spreken, dan moet u snel komen’. Nee, we kunnen niet wachten op de sedatie tot u over enkele uren arriveert. Uw partner, vader of moeder lijdt nu te veel, is te onrustig e.d. Vooral het benoemen dat de laatste levensfase is aangebroken geeft dan uiteindelijk wel de doorslag en de ernst van de situatie weer. Met een netjes ‘dan kom ik er zo wel aan’ besloot ik pas een gesprek met een familielid. Ik kon me niet in de situatie van de persoon verplaatsen dus kan er ook geen oordeel over geven maar het klonk wel een beetje verwijtend.

Het kan snel gaan

De sedatie werd gestart kort nadat de familie werd gebeld en arriveerde. Hierdoor komt het lichaam tot rust en voelt de cliënt geen pijn meer. Enkele uren daarna werd de dood vastgesteld. Als het einde plotseling nadert gaat het soms bijzonder snel gaan. Familie was blij dat er tijdig gebeld was en begreep achteraf waarom zowel de arts als verplegend personeel aandrongen op een snelle komst van familie.