Welbevinden, zelfredzaamheid en eigenwaarde

Prachtig die drie mooie woorden in de ouderenzorg: welbevinden, zelfredzaamheid en eigenwaarde. Maar wat als je de 90 bent gepasseerd, je echtgenoot bent verloren en zelfs al twee kinderen hebt moeten begraven. Je hebt nog een dochter in het buitenland en een zoon in het noorden van het land. Je woont nog met de nodige professionele ondersteuning thuis. 2x per dag de thuiszorg om je te ondersteunen. Jij kan steeds minder, zij doen steeds meer. Dat gaat best een tijdje goed.

In een Kamerstuk over de WMO van de Tweede Kamer in 2006 kwam ik al de volgende passage tegen:

Om te bevorderen dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen, ligt de beleidsfocus op het vergroten van hun zelfredzaamheid. Zelfredzaamheid wordt dan opgevat als ‘het lichamelijke, verstandelijke, geestelijke en financiële vermogen om zelf voorzieningen te treffen die deelname aan het normale maatschappelijke verkeer mogelijk maken’

Mooie woorden als je op en top gezond bent. Maar dan… Dan verlies je je evenwicht en lig je opeens op de grond in je eigen woning. Je kunt geen kant op. Wachten op de Thuiszorg die net weg is, is het enige alternatief. Roepen heeft geen nut, je hebt zelfs geen idee wie je buren zijn. Hoe moeten ze binnen komen? De laatst bekende buurvrouw is net verhuisd naar een verzorgingshuis. Jij wilde graag mee maar je was nog ’te goed’.

De wereld op z’n kop

Na een paar uur wordt je gevonden, enkele minuten later ben je in het ziekenhuis maar ze kunnen je niet opereren. Dan maar door naar een revalidatie-afdeling van een verpleeghuis. Om bij te komen van de schrik, om aan te sterken en om eens te kijken hoe nu verder. Die mooie woorden welbevinden, zelfredzaamheid en eigenwaarde hebben binnen een dag een totaal andere waarde gekregen.

Als je dan ook nog eens een klein sociaal netwerk over gehouden hebt, dan zijn de rapen gaar. Wie kan er bij je schone kleding? Wie wast de kleding die je nu aan hebt? Kijkt er überhaupt nog iemand naar je om nu die lieve mensen van de Thuiszorg geen praatje meer kunnen maken met je tijdens je zorgmomenten? Eigenlijk was dat je enige sociale contact van de dag: de dames van de Thuiszorg. Oh ja, en de bezorgjongen van de buurtsuper 1x per week.

Zielig als je het zo leest? Toch komt het veel vaker voor dan je afhankelijk zult denken. Ouderen moeten veel langer thuis blijven wonen en we verwachten dat ze een flink sociaal netwerk er op na houden zodat die direct kunnen inspringen als het nodig is. Een blik mantelzorgers optrekken, liefhebbende buren die altijd thuis zijn en bekenden die bijspringen als de Thuiszorg op wat voor manier dan ook ontoereikend blijkt te zijn. Oh ja, de gemeente kan ook inspringen via de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. In veel gevallen heb je dan wel een lange adem nodig….

Ook wij, op een revalidatie afdeling in een verpleeghuis, vragen bijna als eerste wie de 1ste en 2de contactpersonen zijn als je wordt opgenomen na je val of operatie. Om mee te overleggen als hier een reden voor is, die je kleren wast en met je mee gaat naar de ziekenhuisbezoeken e.d.. Gek genoeg verwachten we dan ook automatisch dat deze personen enkele keren in de week op bezoek komen. Maar soms is er simpelweg geen contactpersoon voorhanden. Ja, die zoon in Delftzijl maar wanneer heb je die ook alweer voor het laatst gezien? Heeft hij nu wel tijd en zin?

Er zijn professionele methodieken voor sociale netwerkversterking, buddy netwerken e.d. maar er zijn nog steeds genoeg mensen die tussen de wal en het schip vallen of die zelf om wat voor reden dan ook de boot afhouden. Niet in de laatste plaats soms vanwege nare ervaringen. De wereld is gek, de wereld gaat veel te snel en de wereld is niet in staat om kwetsbare ouderen mee te laten doen in de maatschappij.

Onze buurvrouw weet dat ze inmiddels ‘spekkoper’ is. Een paar schatten van mantelzorgers, een buddy uit een buddynetwerk en drie bovenburen die verpleegkundige zijn. Mooi met elkaar in contact gebracht door de dames van de Thuiszorg en op volgorde van beschikbaarheid en kennis en kunde in kaart gebracht. Een sociaal netwerk is oh zo belangrijk als we het hebben over welbevinden, zelfredzaamheid en eigenwaarde van kwetsbare ouderen.

Een klein gebaar. Doe je mee?

Veel ouderen hebben geen of een te klein sociaal netwerk omdat veel mensen om hen heen zijn weggevallen, verhuisd of zijn overleden. Ik vind het een zorgelijke ontwikkeling, zeker in deze gekke tijd van Corona. Je hoeft bij elkaar de deur niet plat te lopen maar weet wat er ongeveer speelt bij de kwetsbare ouderen in je straat. Hou een oogje in het zeil bij je buurvrouw, zwaai even door het raam en doe dit jaar gewoon spontaan een kerstkaartje in de bus. Ja, dat kan zonder postzegel en ja, dat mag ook een nieuwjaarskaartje zijn.