Wanneer is je leven voltooid?

Als iemand ‘levensmoe’ is zonder dat dit komt door een onderliggende ziekte wordt wel gesproken over ‘Voltooid leven’. De discussie over wat hiermee te doen speelt al jaren. Maar wanneer is je leven voltooid? In mijn eerste jaar in de zorg kwam kreeg ik er al snel mee te maken. Een dame op leeftijd was er wel klaar mee. Ze had veel last van ‘onderliggende lijden’. Het leven zoals zij eenzaam leefde op dat moment, hoefde voor haar niet meer. ‘Geef mij maar een pilletje’.

Ze kon niet helemaal meer rechtop lopen. Haar hoofd hing als het ware altijd naar beneden. Ze liep niet snel maar rommelde nog zelfstandig in haar kamer met haar rollator. 1x per week ging ze ook nog even naar de fysio. ‘Niet voor de therapie maar voor de aanspraak. Het is zo’n lieve jongen’. Ze was goed bespraakt en zeker niet achterlijk. Een dame met een scherpe Haagse directheid.

Toen ik door een collega bij haar werd voorgesteld zag ik direct een glimlach op haar gezicht. Ik begreep dat ze de komende periode ‘op mijn route stond’ dus ik moest even investeren in een juiste kennismaking. Ik was al gewaarschuwd door collega’s dat ze erg alert en scherp uit de hoek kon komen. Na het noemen van mijn naam en een korte uitleg van mijn functie en net gestarte opleiding had ze al een prima analyse: ‘Dus jij wast oude vrouwen zonder dat je al weet wat je doet en je zit op school omdat je zo nodig nog een diploma wil halen op jouw leeftijd’. Heerlijk die directheid van deze pittige tante.

‘Trouwens, ik wil dat je mij Eva noemt. De naam die ik kreeg van mijn ouders vind ik verschrikkelijk. Jij zou trouwens een goeie Adam zijn maar je bent vast al bezet’. ‘Ach lieve dame, ik ben pas 3x getrouwd en heb 5 kinderen. Ik kan wel overstappen naar deze kamer maar dat maakt het er niet makkelijker op voor mij’ antwoorde ik rustig. Haar ogen straalde van mijn opmerking en het ijs was gebroken. ‘Je bent rap van tong, daar hou ik van, en de rest van je lichaam heeft ook flink bewogen zo te horen. 5 Kinderen? Slaap je zo slecht? Allemachtig!’

Ze wilde alles van mij weten en ik was graag een open boek voor haar. Wekenlang heb ik haar in de ochtend geholpen met haar ontbijt, kopje thee en het opmaken van haar bed e.d. De rest, ook de persoonlijke verzorging, deed ze zelfstandig. Pas toen ze een flinke longontsteking kreeg werd de situatie anders. Ze werd wat prikkelbaarder, kreeg een soort van ruzie met haar twee kinderen en zag het leven niet meer zo zitten. Ze liep steeds slechter, werd incontinent, praatte steeds zachter, at steeds slechter enz. enz. Haar zorgbehoefte werd groter en haar opgewektheid steeds minder.

‘Wilco, kom eens hier’ wenkte ze mij op een ochtend. Ze praatte nog zachter dan anders en zat in elkaar gekrompen in haar stoel. ‘Mijn leven is voltooid. ik heb de dokter gevraagd voor een pilletje maar dat ouwe kreng weigert elke medewerking. Doe jij mij eens zo’n pilletje’. Gek genoeg moest ik een glimlach onderdrukken want ik wist dat zij niet echt door een deur kon met de oudere instellingsarts. Ze hadden al vaker een verschil van inzicht.

Dat ze met haar ruim 90 jaar vond dat haar leven voltooid was, was haar goed recht vond ik. ‘Ik denk dat God mij vergeten is op te halen‘. De kwaliteit van leven kwam steeds meer in het geding vond ze. Ze weigerde volledig afhankelijk te worden worden van elke vorm van zorg. Een pilletje kon ik haar echter niet geven.

Ze keek mij ondeugend aan en zei dat ze mij te laat had ontmoet. ‘We hebben elkaar misgelopen in dit leven lieve jongen. We hadden elkaar moeten tegenkomen als we beide 25 jaar waren geweest. Dan hadden we samen een mooi leven kunnen opbouwen. Ik was een prachtige vrouw voor je geweest. Misschien is het mij gegund dat ik je op deze manier in een volgend leven tegen kom’. Wow, hoe scherp ze ook was, dit kwam stiekem best even binnen bij mij. Ze had niet het leven gehad wat ze voor ogen had gehad. Liefde was er kort geweest maar verdriet en ellende hadden altijd de boventoon gehad.

In mijn gevoel gingen er een aantal weken overheen dat er verschillende mensen bij haar op bezoek kwamen. Eva praatte er met mij rustig en duidelijk over. Ze had zich gewend tot de Levenseinde kliniek oftewel het Expertisecentrum Euthanasie. Dit was ook nodig omdat euthanasie niet iets vanzelfsprekends is. Daar heb je niet even een pilletje voor.

Voor euthanasie is een medische grondslag, lichamelijk of psychisch, noodzakelijk. Ook problemen die door ouderdom worden veroorzaakt en op zichzelf niet levensbedreigend zijn kunnen gezamenlijk een medische grondslag vormen. De zogenoemde ‘stapeling van ouderdomsaandoeningen’. Denk hierbij aan toenemende visusbeperkingen, gehoorklachten, motorische problemen en incontinentieklachten; medische aandoeningen die de kwaliteit van leven ernstig verminderen en waarvoor geen behandeling is.

Uiteindelijk was het moment daar. Haar twee kinderen wilde ze niet meer zien (Wilco, die zijn echt mislukt hoor! Jij hebt prachtige kinderen maar die van mij sporen echt niet. Ik hoef ze niet meer te zien), ze nam afscheid van enkele bewoners en van het personeel. Op haar eigen kamer, in haar eigen bed is ze op eigen verzoek vredig ingeslapen. Ook ik heb enkele uren voor haar heengaan afscheid van haar genomen met een ferme knuffel. Eva, mevrouw Van A, blijft altijd in mijn herinnering. Het was voor de eerste keer dat ik op deze manier, ook zo direct, een overlijden meemaakte tijdens mijn werk.

Bovenstaande foto is ter illustratie en is uiteraard niet de bewuste vrouw in bovenstaand verhaal