Haar laatste zucht

Het komt niet vaak voor op een revalidatieafdeling, maar vorig jaar ontvingen wij een cliënt voor de terminale zorg. Komend vanaf een andere afdeling en bij ons gekomen om de juiste zorg en rust te kunnen waarborgen. Haar laatste zucht zou bij ons gaan plaatsvinden.

Afgelopen week liep ik familie van haar tegen het lijf en werd ik eraan herinnerd dat mijn werk topen nu nog steeds erg word gewaardeerd en dat ze ‘met warmte en liefde konden terugkijken’ op dat moment. Het kwam op een juist moment. Ik kon vorige week wel even een compliment gebruiken. De situatie kon ik mij weer helemaal voor de geest halen….

Ik ging net mijn eerste nachtdienst in dus moest mij even goed inlezen in het dossier. Het betrof een Hindoestaanse dame van over de 90 jaar, die eerder die dag op onze afdeling was gekomen vanaf een andere afdeling in ons verpleeghuis.

Tijdens de overdracht van de avonddienst begreep ik dat een dochter zou blijven slapen bij mevrouw. Na de overdracht besloot ik direct naar de betreffende kamer te gaan om te kunnen beoordelen hoe de situatie was voordat de nacht echt ging beginnen. Ik denk en handel graag vooruit en zeker in een nachtdienst als ik als enige op de afdeling werkzaam ben.

Ik stelde mij voor aan de dochter en vroeg toestemming om bij haar moeder te mogen kijken. Niet dat ik deze toestemming nodig heb maar ik vind het respectvol om de dochter toestemming te vragen voordat ik haar moeder aan ga raken. Ik benoemde waar ik op let als ik mevrouw controleer zodat dochter ook wist wat ik aan het doen was. Mevrouw was in slaap maar nog wel bewegelijk en soms wat mompelend aanwezig.

De meeste hindoe-families hebben een speciale band met een pandit (priester) die tijdens de stervensfase direct gewaarschuwd dient te worden om samen met de familie een speciaal afscheidsritueel uit te voeren. Pandit Attry Ramdhani van de Sri Ram Mandir in Den Haag had het goed aan ons uitgelegd toen we tijdens de opleiding met de klas een bezoek brachten. Het bezoek is mij altijd bijgebleven.

Ik vroeg de dochter naar de misschien al gemaakte afspraken en mijn mogelijke rol hierin. Ik ben dan wel verantwoordelijk tijdens mijn dienst voor de afdeling maar ik vind het belangrijk dat meditatie, rituelen en waken van familie in alle rust kunnen plaatsvinden.

Dochter was zichtbaar vermoeid en vooral ook dankbaar voor de respectvolle manier van ontvangst en behandeling op onze afdeling. Ik legde haar uit dat ik haar in de nacht nog twee keer moet storen voor medicatietoediening. ‘Mocht u slapen, vind u het dan fijn als ik u wek voordat ik uw moeder medicatie toedien of zal ik u laten liggen’. Ze vond het een fijn idee als ik met regelmaat kwam kijken en haar wakker maakte als ik met het nachthoofd de medicatie kwam geven. Verder heb ik haar zoveel mogelijk laten slapen en privacy gegeven met haar moeder. Je hoeft niet al teveel empathie te bezitten om te begrijpen dat dit een zware periode is voor de dochter en overige familieleden.

Tijdens de overdracht in mijn tweede nacht werd duidelijk dat het moment van overlijden wel eens in mijn dienst kon plaatsvinden. Inmiddels was er meer familie aanwezig. De dochter die er gisteravond ook was zou ook nu weer blijven, dit keer samen met haar andere zus. De twee zonen van mevrouw stonden op het punt naar huis te gaan. Een plotselinge en onvoorbereide dood wordt als negatief ervaren bij Hindoestanen is mij eens ingefluisterd dus ik wilde graag open en eerlijk zijn over de situatie.

Terwijl de mannen beneden buiten even aan het roken waren en de nodige belletjes aan het plegen waren, stonden beide dochters en ik om het bed van mevrouw heen. ‘Hoe merk je nu dat het echt over is. Dat ze echt dood is bedoel is vroeg de oudste dochter aan mij. ‘Vaak merk je dat door een korte beweging van het hoofd of een korte zucht. De echte laatste adem zeg maar’. Terwijl ik sprak keken we beiden naar mevrouw in bed. Terwijl ik mijn laatste woord sprak gaf mevrouw haar laatste zucht. ‘uh…. zoiets bedoel ik dus’ probeer ik enigszins rustig te zeggen. ‘Is ze nu dood?’ vroegen de dochters in koor. Ik controleerde pols en ademhaling en de dochters wisten genoeg. Een bizar toeval die ik nooit meer zal vergeten! Haar laatste zucht was daar en wij zagen het gebeuren.

Ik heb het nachthoofd gebeld en aansluitend is de arts gebeld om te komen schouwen. Ik heb uitgelegd dat ik hen pas kan condoleren als de arts de dood officieel heeft vastgesteld. ‘Mogen wij wel familie bellen om afscheid te komen nemen?’. Daar kon ik natuurlijk geen bezwaar tegen hebben. Binnen een uur stonden er 40 mensen op de afdeling tijdens mijn nachtdienst in de crisisdienst. Ja, dat was even hectisch. Ik heb een huiskamer opengesteld voor familie, de koffiemachine aangezet en de balkondeur open gezet voor de rokers. De arts liet twee uur op zich wachten en kwam bezweet boven. Ik dacht dat ik het druk had maar zo’n arts krijgt het ook niet cadeau!

Terwijl de arts de dood bevestigde stond de begrafenisondernemer al op de gang. Na het uitwisselen van papieren kon midden in de nacht de uitgeleide plaatsvinden. Al het aanwezige personeel in huis, werkzaam in de nacht, stond in een rij voor de voordeur toen de overledene onder toezicht van de aanwezige familie naar buiten werd gereden. Ik werd nadrukkelijk bedankt voor mijn goede zorgen, informatievoorziening en vooral respect. De familie was onder de indruk werd mij duidelijk. Ik werd er bijna verlegen van.

Haar laatste zucht. Het was de tweede overledene in twee dagen tijd. Ik was blij dat mijn laatste nachtdienst er op zat. Gelukkig kon ik thuis mijn verhaal kwijt. De dood gaat nooit wennen. Je leert er mee om gaan tijdens je werk en je gedraagt je professioneel. Thuis hoeft dat niet…..